حدیث با موضوع کلام و سخن

حدیث (1) پيامبر صلى الله عليه و آله :

خَيرُ الكَلامِ مَا دَلَّ وَ جَلَّ وَ قَلَّ وَ لَم يُمِلَّ؛

بهترين سخن، آن است كه قابل فهم و روشن و كوتاه باشد و خستگى نياورد.

انوار العلويه، ص 489

حدیث (2) امام صادق عليه السلام :

اِنَّ لِلمُؤمِنِ عَلى المُؤمِنِ سَبعَةَ حُقوقٍ، فَاَوجَبُها اَن يَقولَ الرَّجُلُ حَقّا وَ اِن كانَ عَلى نَفسِهِ اَو عَلى والِدَيهِ، فَلا يَميلَ لَهُم عَنِ الحَقِّ؛

مؤمن را بر مؤمن، هفت حق است. واجب ترين آنها اين است كه آدمى تنها حق را بگويد، هر چند بر ضد خود يا پدر و مادرش باشد و به خاطر آنها از حق منحرف نشود.

بحار الأنوار، ج 74، ص 223، ح 8

حدیث (3) امام على عليه السلام :

اَلثَّناءُ بِاَكثَرَ مِنَ الستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصيرُ عَنِ الستِحقاقِ عِىٌّ اَو حَسَدٌ؛

عريف بيش از استحقاق، چاپلوسى و كمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و يا حسد است.

نهج البلاغه، حكمت 347

حدیث (4) امام باقر عليه السلام :

فى قَولِهِ «قُولُوا لِلنّاسِ حُسنا» قال: قُولوا لِلنّاسِ أحسَنَ مَا تُحبّونَ أن يُقالَ لَكُم، فَاِنَّ اللّه  عزَّوَجلَّ يُبغِضُ اللَّعّانَ السَّبّابَ الطَّعّانَ عَلىَ المُؤمِنين، اَلفاحِشَ المُتَفَّحِشَ السّائَلَ المُلحِفَ، وَ يُحِبُّ الحَيّى الحَليمَ اَ لعفيفَ المُتعَفِّـفَ؛

درباره اين گفته خداوند كه «با مردم به زبان خوش سخن بگوييد» فرمود: بهترين سخنى كه دوست داريد مردم به شما بگويند، به آنها بگوييد، چرا كه خداوند، لعنت كننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى دارد و با حيا و بردبار و عفيفِ پارسا را دوست دارد.

امالى صدوق، ص 326

حدیث (5) امام صادق عليه السلام :

اَلكَلامُ ثَلاثَةٌ: صِدقٌ وَكِذبٌ وَإِصلاحٌ بَينَ النّاسِ قالَ: قيلَ لَهُ: جُعِلتُ فِداك مَا الصلاحُ بَينَ النّاسِ؟ قالَ: تَسمَعُ مِنَ الرَّجُلِ كَلاما يَبلُغُهُ فَتَخبُثُ نَفسُهُ، فَتَلقاهُ فَتَقولُ: سَمِعتُ مِن فُلانٍ قالَ فيكَ مِنَ الخَيرِ كَذا وَكَذا، خِلافَ ما سَمِعتَ مِنهُ؛
سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح ميان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح ميان مردم چيست؟ فرمودند: از كسى سخنى درباره ديگرى مى شنوى كه اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن ديگرى را مى بينى و برخلاف آنچه شنيده اى، به او مى گويى: از فلانى شنيدم كه در خوبى تو چنين و چنان مى گفت.

كافى، ج2، ص341، ح16

حدیث (6) امام صادق عليه السلام :

كَلامٌ فى حَقٍّ خَيرٌ مِن سُكوتٍ عَلى باطِلٍ؛
سخن گفتن درباره حق، از سكوتى بر باطل بهتر است.

من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 396

حدیث (7) حضرت مسيح علیه السلام:

خُذُوا الحَقَّ مِن اَهلِ الباطِلِ وَ لا تَخُذُوا الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقِّ، كونوا نُقّادَ الكَلامِ؛
حق را از اهل باطل فراگيريد و باطل را از اهل حق فرا نگيريد. سخن سنج باشيد.

محاسن، ج 1، ص 229، ح 159

حدیث (8) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّه  وَاليَومِ الخِرِ فَليَقُل خَيرا أَو لِيَسكُت؛
هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد سخن خير بگويد يا سكوت نمايد.

 نهج الفصاحه، ح 2915

حدیث (9) امام باقر عليه السلام :

خُذُوا الکلِمَةَ اطَّیبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم یعمَل بِها؛
سخن طیب و پاکیزه را از هر که گفت بگیرید،‌ اگر چه او خود،‌ بدان عمل نکند.

تحف العقول، ص391

حدیث (10) امام على عليه السلام :

اَدَّبتُ نَفسى فَما وَجَدتُ لَها    بِغَيرِ تَقوَى اللهِ مِن اَدَبِ
فى كُلِّ حالاتِها وَ اِن قَصُرَت    اَفضَلَ مِن صَمتِها عَنِ الكَذِبِ
وَ غيبَةِ النّاسِ اَن غيبَتَهُم    حَرَّمَها ذُوالجَلالِ فِى الكُتُبِ
اِن كانَ مِن فِضَّةٍ كَلامُكِ يا     نَفسُ فَاِنَّ السُّكوتَ مِن ذَهَبِ؛

به ادب و تربيت نفس خود پرداختم و براى آن  /  ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نيافتم
و اگر از پس اين امر برنيامد  /  براى آن چيزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نيافتم
و از غيبت مردمان، همانا غيبت آنان را  /  خداوند با عظمت در كتاب ها حرام كرده است
اى نفس، اگر سخن تو  /  نقره است، سكوت طلاست

اعلام الدين، ص 273

حدیث (11) پيامبر صلى الله عليه و آله :

ايّاكَ اَن تَضحَكَ مِن غَيرِ عَجَبٍ ، اَو تَمشىَ و تَتَـكَلَّمَ فى غَيرِ اَدَبٍ؛
از خنديدنِ بى تعجّب [و بى جا] يا راه رفتن و سخن گفتنِ بى ادبانه بپرهيز.

بحار الأنوار، ج 75، ص 8 ، ح 63

حدیث (12) پيامبر صلى  الله  عليه  و  آله :

إنَّ لِسانَ المُؤمِنَ وَراءَ قَلبِهِ فَإِذا أَرادَ أَن يَتَكَلَّمَ بِشَيءٍ يُدَبِّرُهُ قَلبُهُ ثُمَّ أمضاهُ بِلِسانِهِ وَ إنَّ لِسانَ المُنافِقِ أمامَ قَلبِهِ فَإِذا هَمَّ بِشَيءٍ أمضاهُ بِلِسانِهِ وَلَم يَتَدَبَّرهُ بِقَلبِهِ؛

زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگويد درباره آن مى انديشد و سپس آن را مى گويد اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن كند آن را به زبان مى آورد و درباره آن نمى انديشد.

تنبيه الخواطر، ج1، ص 106

حدیث (13) امام على عليه السلام :

إنَّ المُؤمِنَ إذا تَكَلَّمَ ذَكَّرَ... والمُنافِقُ إذا تَكَلَّمَ لَغا؛

مؤمن هرگاه سخن گويد ياد (خدا) مى كند و منافق هرگاه سخن گويد بيهوده گويى مى كند.

تحف العقول، ص212

حدیث (14) حضرت مسيح عليه السلام :

خُذُوا الحَقَّ مِن اَهلِ الباطِلِ وَ لا تَخُذُوا الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقِّ، كونوا نُقّادَ الكَلامِ؛

حق را از اهل باطل فراگيريد و باطل را از اهل حق فرا نگيريد. سخن سنج باشيد.

محاسن، ج 1، ص 229، ح 159

حدیث (15) امام صادق عليه السلام :

كَلامٌ فى حَقٍّ خَيرٌ مِن سُكوتٍ عَلى باطِلٍ؛

سخن گفتن درباره حق، از سكوتى بر باطل بهتر است.

من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 396

حدیث (16) پيامبر صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله :

اِنَّ اَحسَنَ الحَديثِ كِتابُ اللّه‏ِ وَ خَيرَ الهُدى هُدى مُحَمَّدٍ صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله وَ شَرَّ المورِ مُحدَثاتُها؛

بهترين سخن، كتاب خدا و بهترين روش، روش پيامبر صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله و بدترين امور بدعت‏هاست (پديده‏هاى مخالف دين).

بحارالأنوار، ج 77، ص 122، ح 23

حدیث (17) پيامبر صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله :

خَيرُ القُلوبِ اَوعاها لِلخَيرِ وَ شَرُّ القُلوبِ اَوعاها لِلشَّرِّ، فَاَعلَى القَلبِ الَّذى يَعِى الخَيرَ مَملُوٌّ مِنَ الخَيرِ اِن نَطَقَ نَطَقَ مَأجورا و اِن اَنصَتَ اَنصَتَ مَأجورا؛

بهترين قلب‏ها، قلبى است كه ظرفيت بيشترى براى خوبى دارد و بدترين قلب‏ها، قلبى است كه ظرفيت بيشترى براى بدى دارد، پس عالى‏ترين قلب، قلبى است كه خوبى را در خود دارد و لبريز از خوبى است. اگر سخن بگويد، سخنش در خور پاداش است و اگر سكوت كند، سكوتش درخور پاداش است.

جعفريات، ص 168

حدیث (18) امام حسين عليه‏السلام :

لا تَقولَنَّ فى اَخيكَ المُؤمِنِ اِذا تَوارى عَنكَ اِلاّ ما تُحِبُّ اَن يَقولَ فيكَ اِذا تَوارَيتَ عَنهُ؛

وقتى كه برادر دينى‏ات از تو جدا شد، سخنى پشت سر او نگو، مگر اين كه دوست دارى او در پشت سر تو آن را بگويد.

بحارالأنوار، ج 78، ص 127

حدیث (19) امام على عليه السلام :

اِذا حَسُنَ الخُلقُ لَطُفَ النُّطقُ؛

با اخلاق نيكو، گفتار نرم مى‏شود.

غررالحكم، ح 4052

حدیث (20) زيد بن ثابت:

كُنّا اِذا جَلَسنا اِلَيهِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله اِن اَخَذنا فى حَديثٍ فى ذِكرِ الآخِرَةِ اَخَذَ مَعَنا و اِن اَخَذنا فى ذِكرِ الدُّنيا اَخَذَ مَعَنا و اِن اَخَذنا فى ذِكرِ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ اَخَذَ مَعَنا؛

هرگاه با رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏نشستيم، اگر در مورد آخرت صحبت مى‏كرديم، ايشان هم با ما همان سخن را مى‏گفتند و اگر در مورد دنيا صحبت مى‏كرديم، ايشان هم‏چنين مى‏كردند و اگر در مورد خوردنى و نوشيدنى صحبت مى‏كرديم، ايشان هم با ما هم‏سخن مى‏شدند.

مكارم الاخلاق، ص 21

حدیث (21) امام محمدباقر علیه السلام:

قولوا لِلنّاسِ اَحسنَ ما تُحِبُّونَ اَن یُقالَ لَکم؛

بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند ، درباره مردم بگویید.

بحارالانوار، ج 65، ص 152

حدیث (22) امام محمد باقر علیه السلام:

سخن نیک را از هر کسی ، هر چند به آن عمل نکند ، فرا گیرید .

بحارالانوار، ج75، ص170

حدیث (23) امام موسی کاظم علیه السلام:

کم گویی ، حکمت بزرگی است ، بر شما باد به خموشی که آسایش نیکو و سبکباری و سبب تخفیف گناه است .

بحاالانوار، ج 78، ص 321

حدیث (24) امام صادق علیه السلام:

(أمالي الصدوق، ج 1، ص 394 - منتخب ميزان الحكمة، ص 600)

حدیث (25) امام علی علیه السلام:

الکَلامُ کالدَّواءِ قَلیلُهُ یَنفَعُ وَ کَثیرُهُ یُهلِکُ
سخن چون دواست، اندکش سودمند و زیادش کشنده است.

غررالحکم ح4081 ص211

حدیث (26) امام علی علیه السلام:

لا تَقُل ما لا تُحِبُّ أن يُقالَ لَكَ؛

آنچه دوست ندارى درباره‏ات گفته شود، درباره ديگران مگوى.                                               

                                                                                                                                                                            بحارالأنوار، ج 77، ص 132

حدیث (27) امام سجاد علیه السلام:

اَلْمُؤْمِنُ يَصمُتُ لِيَسلَمَ ويَنطِقُ لِيَغنَمَ

مؤمن سكوت می ‏كند تا سالم ماند و سخن می‏ گويد تا سود برد.
 

الكافى، ج 2، ص 231

 

حدیث (28) امام علی علیه السلام:

إیّاکَ وَ ما یَستَهجَنُ مِنَ الکَلامِ فَإنَّهُ یَحبِسُ عَلَیکَ اللِّئامَ وَ یُنَفِّرُ عَنک الکِرامَ
از به زبان آوردن سخنان زشت بر حذر باش. زیرا فرومایگان را گرد تو جمع می کند و گرانمایگان را از تو فراری میدهد.

غررالحکم ح4174 ص214